تبیین تطوّرات سیاسی تصوّف و نسبت آن با تشیّع

تصوّف در جهان اسلام دارای خاستگاه تسنّن است و به مثابة جریانی اجتماعی، از قرن دوم به بعد شکل می‌گیرد. در بسیاری از موارد، بنا به دلایل متعدّدی، این جریان از جانب حاکمیّت سیاسی وقت، مورد حمایت قرار گرفته است. به‌رغم این، تشیّع به دلیل برخی اشتراکات آموزه‌ای و سیاسی و نهایتاً در برخی مقاطع تاریخی به دلیل اضطرار، یا خودآگاهی تاریخی، به تصوّف نزدیک شده و در فرایندی نسبتاً آگاهانه تلاش کرده است تا در آن، تصرّف کند تا جایی که می‌توان گفت تا پیش از شکل‌گیری نهضت و دولت صفویه، تصوّف ــ که برای اهل سنّت یک «مقرّ» تاریخی به حساب می‌آید ــ به مثابة «دالان و ممرّ» حرکت شیعه عمل نموده است. در واقع، هدف این مقاله، تبیین تطوّرات سیاسی تصوّف و نیز وجوه و کیفیّت تعامل و تصرّف تشیّع در تصوّف تا زمان شکل‌گیری دولت صفویه است.